Theo Đông y, rượu thuốc giúp đưa thuốc vào máu nhanh chóng, có tác dụng dưỡng huyết, bổ huyết, hoạt huyết, hoạt huyết và thông kinh mạch. Do ít biến chất,dễ bảo quản, rượu thuốc thích hợp cho các bệnh lý mãn tính, phải điều trị lâu dài.
Bào chế dược liệu
Dược liệu ngâm rượu nhất thiết phải qua giai đoạn bào chế. Trước hết, cần loại bỏ tạp chất, rửa sạch, sấy khô. Sau đó có thể sao thơm, thái phiến, nghiền nhỏ hay đập vụn...từng vị thuốc. Công đoạn này rất quan trọng, quyết định đến chất lượng của rượu thuốc, giúp cho các hoạt động được chiết xuất dễ dàng.
Chọn rượu
Loại rượu thường dùng là rượu trắng khoảng 40-60 độ, được cất từ gạo, cao lương, ngô hay khoai...Nếu có điều kiện thì chọn loại rượu tốt hơn. Rượu càng cao độ thì càng dễ chiết xuất hoạt chất từ dược liệu và càng dễ bảo quản. Tuy nhiên, một số loại rượu thuốc do yêu cầu điều chế đặc thù nên có thể dùng loại rượu nhẹ hơn để ngâm. Ngược lại, với những dược liệu ít hút nước thì tỷ lệ này chỉ khoảng 1/5. Có như vậy mới đản bảo chiết xuất được hết các hoạt chất trong dược liệu, rượu không dễ biến chất và đạt được độ ngon cần thiết.
Cách chế biến
- Ngâm lạnh : là cách hay dùng nhất, áp dụng với đa số dược liệu. Cho dược liệu vào trong lọ, bình ngâm rượu hoặc hũ, đổ một lượng rượu phù hợp rồi bịt kín lại, đặt ở nơi tối, mát. Ngâm từ 10 đến 15 ngày. Mùa đông có thể ngâm lâu hơn một chút.
- Ngâm nóng : thường áp dụng cho các dược liệu có cấu tạo rắn chắc, khó chiết xuất và có khả năng chịu nhiệt. Trước hết, người ta cho dược liệu và rượu vào dụng cụ thích hợp, đậy kín, đun cách thủy cho đến khi sôi rồi đổ sang bình ngâm rượu (binh ngam ruou) đã chuẩn bị. Đậy kín và tiếp tục ngâm trong 7-10 ngày như ngâm lạnh.
Ngoài ra còn có phương pháp hạ thổ, nghĩa là chôn bình ngâm rượu thuốc đã trát kín xuống đất hàng trăm ngày. Cách này thường áp dụng cho các rượu thuốc có dược liệu là động vật.
Ngoài các phương pháp trên còn có phương pháp ủ, đun, phun...nhưng ít được sử dụng.
Cách dùng :
Tùy theo bệnh tình và tính chất, nồng độ của rượu mà uống mỗi ngày 1-3 lần, mỗi lần 10-30 ml. Những người uống được ít hoặc không biết uống rượu thì trước đó nên dùng một chút nước giải khát các loại. Để tăng hiệu quả điều trị, một số loại thuốc cần được đun nóng trước khi uống.
Rượu thuốc có thể được dùng bằng cách xông, xoa bóp, bôi, đắp, rửa, ngâm...tùy theo bềnh tình, tính chất của rượu và vị trí tổn thương.
Cách bảo quản
- Đặt bình ngân rượu ở những nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp.
- Đặt ở những nơi vững chắc, không bị lung lay, không dễ bị đổ vỡ.